Zarówno pracownik, jak i pracodawca mają prawo do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Oczywiście muszą zostać spełnione ku temu określone prawem przesłanki. Taki sposób rozwiązania stosunku pracy jest wykorzystywany tylko w naprawdę wyjątkowych przypadkach. Kiedy można to zrobić?
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
Prawo pracy mówi nam, że pracodawca ma możliwość zastosowania tego działania w przypadku, gdy pracownik naruszył swoje obowiązki. Oczywiście chodzi o ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Mówimy wówczas o zwolnieniu dyscyplinarnym. Ma ono miejsce np. w sytuacji, gdy pracownik dopuszcza się pojawieniu się w pracy pod wpływem alkoholu, nieusprawiedliwiona nieobecność lub notoryczne spóźnianie się do pracy. Co raz częściej pojawiają się przypadki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia wynikające ze złamania zakazu konkurencji, które narażają pracodawcę na wymierne straty biznesowe.
Pracodawca może też dokonać rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w sytuacji, kiedy pracownik dopuścił się jakiegoś przestępstwa, czynności zabronionej i karalnej podczas trwania umowy o pracę i skutkuje to brakiem możliwości zatrzymania go na danym stanowisku z uwagi na utratę statusu osoby niekaranej. Dla przykładu, nie może być policjantem osoba, która dopuściła się kradzieży, albo nauczycielem osoba karana za przemoc.
W przypadku, gdy pracownik utraci uprawnienia, konieczne do wykonywania danego zawodu i stanie się to z jego winy, pracodawca również ma prawo do natychmiastowego zerwania umowy. Dla przykładu, kierowca samochodu dostawczego, który poza godzinami pracy utracił prawo jazdy z powodu jazdy pod wpływem alkoholu, zostanie niezwłocznie zwolniony, ponieważ bez prawa jazdy nie będzie w stanie wykonywać swoich obowiązków.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy
Sam pracownik, również może wystąpić o rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Na temat warunków uprawniających go do tego działania, mówi Kodeks Pracy, artykuł 55.
Jedną z przyczyn nabycia takiego prawa przez pracownika jest stwierdzenie szkodliwości wykonywanej przez pracownika pracy. Mowa tutaj o pracownikach, posiadających orzeczenie lekarskie ze względu na swój stan zdrowia. W tej sytuacji pracodawca powinien przydzielić pracownikowi inne zadania. Jeśli tego jednak nie zrobi, pracownik ma prawo do wystąpienia o natychmiastowe rozwiązanie umowy.
Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, gdy nastąpi ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy. Skutkuje to również możliwością ubiegania się odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres przewidzianego w umowie o pracę wypowiedzenia. Ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy oznacza w praktyce rażące niedbalstwo lub umyślne działanie pracodawcy na szkodę pracownika. Warto podkreślić, iż naruszenie musi obejmować podstawowe obowiązki pracodawcy.
W praktyce kluczowym i podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zatrudnienie pracownika za wynagrodzeniem. Niestety praktyka sądowa pokazuje, iż nie tak łatwo jest o jednoznaczną interpretację w tej kwestii. Dla przykładu czym innym jest całkowite zaniechanie wypłacania wynagrodzenia, a czym innym będzie częściowe regulowania wynagrodzenia przez pracodawcę. To ostatnie może nie zostać zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie i podstawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Kolejnym podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym przypadku ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy to przede wszystkim brak reakcji na zgłaszane przez pracowników niedostatki w wyposażeniu, które zagraża zdrowiu lub życiu pracowników. Częstym przejawem takiego działania jest brak odzieży roboczej i zabezpieczenia dla pracowników wykonujących niebezpieczną pracę w przemyśle lub branży budowlanej.
Wśród innych przesłanek do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia wskazać należy: mobbing i naruszanie godności pracownika, brak przestrzegania przepisów o czasie pracy oraz brak możliwości korzystania z urlopów
W każdym innym przypadku, który nie zakwalifikuje się do podanych wyżej przesłanek, pracownik nie ma prawa do wystąpienia o rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy, pracodawca może ubiegać się o odszkodowanie. Ma do tego prawo tylko wówczas, gdy nie nadużył od prawa w stosunku do pracownika i poniósł szkody z powodu nagłego zerwania jego umowy. Pracownik natomiast po zerwaniu umowy ma prawo do zwrócenia się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia zerwania umowy. Sąd pracy bada wówczas i analizuje okoliczności zerwania umowy i stwierdza, z czyjej winy nastąpiła. Pracownik może również dążyć do przywrócenia do pracy albo do stwierdzenia nieważności zerwania umowy. Prawa pracownika, jak i pracodawcy we wszystkich powyższych przypadkach reguluje Kodeks Pracy oraz Kodeks Cywilny.
Należy podkreślić, iż rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno zawsze mieć charakter pisemnego oświadczenia.
Photo credit: Sean MacEntee via Foter.com / CC BY
