Jaskra jest chorobą oczu, która może prowadzić do poważnego osłabienia, a nawet całkowitej utraty wzroku. W jej przebiegu dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek siatkówki oka. W zdecydowanej większości przypadków do uszkodzeń dochodzi za sprawą zwiększenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, a leczenie polega na jego zmniejszaniu. Co należy wiedzieć o jaskrze? Jakie są jej objawy i jak się ją leczy?
Jaskra – podstawowe informacje
Podstawowe znaczenie w rozwoju jaskry ma ciecz wodnista. Jest to przezroczysty płyn produkowany w oku, którego głównym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego naprężenia tego organu. W normalnej sytuacji ciecz wodnista produkowana jest stale, a jej nadmiar przesącza się do krwiobiegu. Dzięki temu utrzymywane jest stałe ciśnienie wewnątrz gałki ocznej na poziomie średnio 16 mmHg (do maksymalnie 21 mmHg).
Z różnych przyczyn odpływ cieczy wodnistej może zostać zablokowany, co prowadzi do wzrostu ciśnienia śródgałkowego. Jeżeli odpływ cieczy wodnistej zablokowany jest w niewielkim stopniu, to wzrost ciśnienia jest powolny, a związana z nim degradacja nerwu wzrokowego przebiega stopniowo, nawet w bardzo długim czasie. Jest to tak zwana jaskra otwartego kąta przesączania, która stanowi 90% przypadków tej choroby. Innym rodzajem jest jaskra zamykającego się kąta przesączania, w którym blokada przesączania cieczy wodnistej następuje nagle, co prowadzi do dużego i szybkiego wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, a to z kolei skutkować może nagłym uszkodzeniem nerwu wzrokowego.
Przyczyny takiego stanu rzeczy są różne. Może to być na przykład nieprawidłowe ukształtowanie gałki ocznej – mówimy wtedy o jaskrze pierwotnej. Blokada przepływu cieczy wodnistej spowodowana może być również między innymi guzami wewnątrzgałkowymi, czy zmianami o charakterze zapalnym. Może być to też skutkiem krwotoku wewnątrz gałki ocznej, albo urazu. Jaskra w niektórych przypadkach może być też spowodowana przez długotrwałe leczenie niektórymi lekami. Czasem powodowana jest też przecz czynniki takie jak wysokie ciśnienie w żyłach zlokalizowanych w obrębie czaszki.
Jakie są czynniki ryzyka dla wystąpienia jaskry?
Dzisiejsza medycyna wskazuje na pewne czynniki ryzyka, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo zachorowania na jaskrę. Pierwszym z nich jest wiek – jaskra najczęściej występuje powyżej czterdziestego roku życia, choć obecnie obserwuje się częstsze zachorowania w młodszych grupach wiekowych. Znaczenie mają również czynniki genetyczne – zwłaszcza wystąpienie jaskry typu pierwotnego w najbliższej rodzinie. Sporym czynnikiem ryzyka jest nieleczone nadciśnienie tętnicze, które niestety występuje dość powszechnie, a także inne zaburzenia krążenia. Ryzyko wystąpienia jaskry zwiększają również częste napady migrenowe. Statystycznie jaskra częściej występuje u osób z dużymi wadami wzroku – zarówno krótko, jak i dalekowzrocznością. Prawdopodobieństwo pojawienia się tej choroby jest też podwyższone u osób cierpiących na niektóre choroby gałki ocznej (na przykład retinopatia cukrzycowa), osób leczonych kortykosteroidami (stosowanymi w leczeniu między innymi chorób autoimmunologicznych i zapalnych), a także osób, które przeszły chirurgiczne zabiegi na gałce ocznej (na przykład laserowego leczenia wad wzroku).
Jakie są objawy jaskry?
W początkowym okresie jaskry otwartego kąta przesiąkania choroba często przebiega bezobjawowo. Mogą pojawić się bóle oczu i głowy, czasem nawet bardzo silne. W niektórych przypadkach występuje nadmierne łzawienie i wyraźne zaczerwienienie gałki ocznej. Czasem pojawiają się nudności i wymioty, a także nadwrażliwość oka na światło. Charakterystycznym objawem, który związany jest z uszkodzeniem nerwu wzrokowego, jest pojawienie się barwnych aureoli wokół źródeł światła. Mogą pojawiać się ubytki w polu widzenia. Objawem jednoznacznie wskazującym na jaskrę jest natomiast zawężenie pola widzenia.
Leczenie jaskry – co oferuje dzisiejsza medycyna?
Uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek siatkówki są niestety nieodwracalne i współczesna medycyna nie oferuje jeszcze na nie żadnego remedium. Można natomiast spowalniać rozwój choroby albo nawet całkowicie go zatrzymać. W przypadku jaskry u większości pacjentów, którzy mają dostęp do leczenia, nie dochodzi do uszkodzenia wzroku, lub jest ono nieznaczne. Stosuje się farmakologiczne, laserowe i chirurgiczne metody leczenia, przy czym zazwyczaj w pierwszej kolejności sięga się po metody farmakologiczne. Zasadniczym celem ich wszystkich jest obniżenie poziomu ciśnienia śródgałkowego do bezpiecznego poziomu.
Profilaktyka jaskry
Ogromnym problemem w przypadku jaskry, a zwłaszcza jej przewlekłej formy (jaskra szerokiego kąta przesączania) jest późna wykrywalność, która związana jest z brakiem wyraźnych i jednoznaczne wskazujących na problemy z gałką oczną objawów. Dlatego też poleca się działania profilaktyczne – zwłaszcza osobom, które znajdują się w grupie ryzyka. Najbardziej istotne jest regularne badanie wzroku, a także utrzymanie ciśnienia tętniczego i cholesterolu na odpowiednim poziomie. Poleca się również ograniczenie uprawiania niektórych typów sportów (sporty siłowe), które mogą wpływać na zwiększenie ciśnienia śródgałkowego.
