Sezon grzybowy to czas, gdy lasy przyciągają miłośników zbierania grzybów, ale wiąże się to również z koniecznością zachowania ostrożności. Jednym z wyzwań jest rozróżnienie jadalnych gatunków od niebezpiecznych. Szczególnie trudno odróżnić smacznego borowika szlachetnego, czyli prawdziwka, od niejadalnych lub trujących grzybów, takich jak grzyb szatan czy goryczak żółciowy, które są do niego łudząco podobne w młodym stadium.
Co charakteryzuje grzyba szatana?
Borowik szatański, znany również jako grzyb szatan, występuje sporadycznie w Polsce. Wymaga specyficznych środowisk, takich jak wapienne podłoża, które można znaleźć jedynie w Górach Kaczawskich i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Grzyb ten jest szczególnie rzadko spotykany w naszym kraju, co znacząco zmniejsza ryzyko zatrucia.
Grzyb szatan preferuje wysokie temperatury i rośnie w lasach liściastych, szczególnie w Europie Zachodniej. Choć w Polsce występuje sporadycznie, warto znać jego charakterystykę, aby uniknąć pomyłek.
Goryczak żółciowy a grzyb szatan
W Polsce znacznie częściej niż na borowika szatańskiego możemy trafić na goryczaka żółciowego. Ten niejadalny grzyb często mylony jest z borowikiem szlachetnym. Choć nie wykazuje właściwości trujących, spożycie goryczaka może prowadzić do nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowych.
Goryczak żółciowy charakteryzuje się kilkoma cechami wyróżniającymi:
- jego gorzki smak uniemożliwia spożycie większej ilości,
- rośnie w lasach iglastych na kwaśnych glebach,
- występuje od czerwca do października.
Nazwa „szatan” bywa stosowana potocznie także do goryczaka żółciowego, co dodatkowo zwiększa zamieszanie wśród grzybiarzy. To sprawia, że konieczne jest dokładne zrozumienie różnic między tymi gatunkami.
Jak rozpoznać grzyba szatana?
Młode okazy grzyba szatana i goryczaka żółciowego mają jasnobrązowe lub żółte kapelusze oraz żółtawe trzony, przez co mogą być mylone z prawdziwkiem. Jednak dojrzałe okazy różnią się swoim wyglądem.
Kluczowe różnice między gatunkami obejmują:
- kolor rurek: borowik szlachetny ma je w kolorze żółtawooliwkowym, żółtozielonym lub oliwkowozielonym, podczas gdy grzyb szatan posiada charakterystyczne bladoróżowe rurki,
- siateczkę na trzonie: u szatana siateczka jest ciemna i gęsta, natomiast u prawdziwka jest biaława i delikatna, głównie w górnej części trzonu,
- smak: goryczak żółciowy jest wyjątkowo gorzki, podczas gdy prawdziwek ma łagodny, orzechowy smak.
Aby uniknąć pomyłek, warto także przeprowadzić test smakowy – zamoczenie czubka języka w kapeluszu może pomóc w identyfikacji goryczaka. Jeśli poczujesz gorzki, przypominający żółć smak, to na pewno masz do czynienia z goryczakiem żółciowym, a nie z prawdziwkiem.
Objawy zatrucia grzybem szatanem
Goryczak żółciowy, choć jest niejadalny, nie zawiera substancji toksycznych, a jego gorzki smak uniemożliwia spożycie dużej ilości. Jednak w przypadku spożycia trującego borowika szatańskiego (Boletus satanas), który zawiera muskaryny, skutki mogą być groźne. Typowe objawy zatrucia obejmują:
- ślinotok,
- nadmierne pocenie się,
- zwężenie źrenic,
- spowolnienie akcji serca,
- łzawienie,
- trudności z oddychaniem.
Jeśli spożytą ilość stanowi goryczak żółciowy, możliwe są objawy takie jak:
- nudności,
- biegunka,
- wymioty,
- silne pragnienie,
- skurcze mięśni.
Te dolegliwości są rezultatem jego nieprzyjemnego, przypominającego żółć smaku, który nie znika nawet po poddaniu grzyba obróbce termicznej.
Postępowanie w przypadku zatrucia
W przypadku pojawienia się objawów zatrucia należy niezwłocznie udać się na oddział szpitalny. Lekarz może zastosować płukanie żołądka, aby zmniejszyć ryzyko rozprzestrzenienia się toksyn.
Kilka ważnych zasad postępowania:
- nie należy pić wody ani innych płynów, które mogłyby przyspieszyć proces wchłaniania toksycznych związków chemicznych,
- należy dostarczyć lekarzowi próbkę spożytego grzyba, co może pomóc w identyfikacji toksyn,
- należy zachować spokój i jak najszybciej zgłosić się po pomoc medyczną.
Wskazówki dla grzybiarzy
Grzybobranie to wspaniały sposób na spędzenie czasu na świeżym powietrzu, ale wymaga dużej rozwagi. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, które pomogą uniknąć niebezpieczeństw:
- jeśli masz wątpliwości co do znalezionego okazu, należy go pozostawić w lesie lub skonsultować się z doświadczonym grzyboznawcą,
- należy unikać zbierania grzybów z przypuszczalnych miejsc występowania grzyba szatana i goryczaka żółciowego,
- warto znać charakterystyczne cechy jadalnych i niejadalnych grzybów,
- należy zawsze zbierać grzyby do przewiewnego koszyka, unikając foliowych worków, które sprzyjają psuciu się grzybów,
- należy przestrzegać zasad identyfikacji grzybów, aby bezpiecznie cieszyć się bogactwem leśnych smakołyków.
