Co do zasady, zgodnie z ustawą o Prawie autorskim i prawach pokrewnych, ochronie podlegają wszelkie wytwory intelektualne lub artystyczne będące tworem rąk i intelektu człowieka. Będą to zatem nie tylko utwory muzyczne, słowne bądź graficzne, ale także programy komputerowe, bazy danych lub artystyczne wykonania – aktorskie, śpiewane, taneczne, pantomimy i inne. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, że ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje na konkretne kategorie wytworów, które nie są objęte taką ochroną.
Akty normatywne i projekty
Przede wszystkim, z jaką ochrony zapewnia ustawa nie korzystają te dzieła, które nie noszą znamion utworu. Oznacza to, że prawa autorskie nie dotyczą przejawów działalności zwierząt lub sztucznej inteligencji. Utworem w rozumieniu ustawy nie będą również dzieła, które nie mają charakteru indywidualnego, oryginalnego lub nie zostały ustalone w żadnej materialnej, lub cyfrowej postaci. Nie będzie zatem utworem sama idea lub pomysł. Poza tym, z ochrony nie korzystają dzieła będące formalnie utworami, które zostały wskazane w art. 4 ustawy. Są to między innymi akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole oraz opublikowane opisy patentowe lub ochronne. Wyłączenia te są ze wszech miar uzasadnione. Dzięki nim tekst aktu prawnego oraz dokumentu urzędowego może być rozpowszechniany i wykorzystany przez obywateli, oraz instytucje w sposób praktycznie dowolny, bez konieczności podpisania umowy licencyjnej z ich autorem. Zakresem wyłączenia objęte są wszystkie materiały pochodzące od instytucji państwowych różnego szczebla – opracowania, poradniki, artykuły, wzory i inne.
Proste informacje prasowe
W świetle art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyłączone spod ochrony zostały również proste informacje prasowe. Jak wskazuje prawnik z Kancelarii Prawnej Mamczarek i Migdalska specjalizującej się w prawie własności intelektualnej: Brak ochrony prostej informacji prasowej w prawie autorskim ma na celu zapewnienie możliwość szerzenia się informacji w społeczeństwie informacyjnym, bez zbędnych ograniczeń w postaci konieczności uzyskiwania licencji. Prosta informacja prasowa to przeważnie taka, która sprowadza się do zwięzłego przedstawienia określonego zdarzenia poprzez przywołanie faktów. Ustawa przewiduje szereg wyjątków, zgodnie z którymi pewne kategorie utworów nie podlegają ochronie. Jednakże, przed wykorzystaniem danego utworu, za każdym razem należy dokonać profesjonalnej oceny czy dzieło spełnia przesłanki z przepisu. Kwalifikacja utworu w niektórych przypadkach może być bowiem kontrowersyjna i niejasna.
